Η Βαβέλ της Οικολογικής Σήμανσης των Προϊόντων

Πράσινα βελάκια που σχηματίζουν κύκλο. Μάλλον σημαίνει ανακυκλώσιμο προϊόν. Ή μήπως προϊόν που προέρχεται από ανακυκλώσιμα υλικά; Τι σημαίνει όμως αυτό το άλλο σήμα, που έχει πάλι τα ίδια βελάκια, αλλά και ένα ποσοστό στο κέντρο του; Ανακύκλωση δεν σημαίνει και το σήμα με τα δύο βελάκια που αγκαλιάζονται; Κι εκείνο με το λουλούδι, που σχηματίζουν τα αστέρια της Ε.Ε.; Κι ένα σωρό άλλα σήματα, τριγωνικά με έναν αριθμό στη μέση, τι σημαίνουν; Είναι καλό ή όχι για το περιβάλλον;


Τα τελευταία χρόνια η αναπτυσσόμενη περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση έχει οδηγήσει αρκετούς πολίτες να επιλέγουν προϊόντα και με βάση τις συνέπειες στο περιβάλλον. Εάν το υλικό ανακυκλώνεται, εάν προέρχεται από ανακυκλώσιμη ύλη, εάν παράχθηκε με υπεύθυνο προς το περιβάλλον τρόπο. Η εξέλιξη αυτή έχει αναβαθμίσει τον ρόλο της περιβαλλοντικής σήμανσης πάνω στις συσκευασίες των προϊόντων. Ο μεγάλος και πολύπλοκος αριθμός σημάτων που χρησιμοποιούνται, ο ελλιπής έλεγχος για το εάν ανταποκρίνονται ή όχι στην πραγματικότητα και η ύπαρξη ακόμα εθνικών ή περιφερειακών σημάνσεων (ο μπλε Αγγελος στην Γερμανία ή ο κρίνος στις Σκανδιναβικές χώρες), δημιουργούν τελικά μία περιβαλλοντική Βαβέλ, που πολλές φορές μπερδεύει και δεν βοηθά τον καταναλωτή. Η ανάγκη της απλοποίησης και ενοποίησης των περιβαλλοντικών σημάτων έχει τεθεί από περιβαλλοντικές κινήσεις αλλά και οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών (όπως το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτή – ΚΕΠΚΑ).

 

 Ας αποκρυπτογραφήσουμε ορισμένα από τα σήματα που συναντάμε συχνά σε εμπορικές συσκευασίες, με τη βοήθεια του ΚΕΠΚΑ. Το πιο συχνά εμφανιζόμενο σύμβολο είναι αυτό με τα τρία πράσινα βελάκια, που σχηματίζουν κύκλο. Το σήμα αυτό σημαίνει πως το συγκεκριμένο προϊόν μπορεί να ανακυκλωθεί. Δεν σημαίνει πως προέρχεται και από ανακυκλώσιμο υλικό. Προέλευση από ανακυκλώσιμο υλικό υποδηλώνει το ίδιο σήμα, μόνο όταν στο κέντρο του βρίσκεται ένα ποσοστό επί τοις εκατό. Μάλιστα, ο αριθμός αυτός (π.χ. 40%) αποκαλύπτει το ποσοστό του προϊόντος που προέρχεται από ανακύκλωση. Το σύνολο του προϊόντος μπορεί να ανακυκλωθεί μετά τη χρήση.

Στην περίπτωση που το σήμα περιέχει δύο βέλη, αλληλοδιαπλεκόμενα, ένα πράσινο και ένα άσπρο, αυτό δεν σημαίνει πως το προϊόν είναι ανακυκλώσιμο, αλλά πως η εταιρεία παραγωγής του συμμετέχει σε σύστημα ανακύκλωσης, καταβάλλοντας σχετικό τέλος (το οποίο περνά στην τιμή πώλησης).

Πολλά προϊόντα, για να κυκλοφορήσουν εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης (είτε έχουν παραχθεί στην Ε.Ε. είτε όχι) πρέπει να φέρουν το σήμα CE, το οποίο υποδηλώνει πως το συγκεκριμένο προϊόν τηρεί τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές ασφαλείας και προστασίας υγείας και περιβάλλοντος. Πριν από την τοποθέτηση του σήματος πρέπει να υποβληθεί τεχνικός φάκελος. Παρόλα αυτά η δήλωση γίνεται με αποκλειστική ευθύνη της εταιρείας παραγωγής και έχει αποδειχθεί στην πράξη, από πλήθος προϊόντων που αποδείχθηκαν προβληματικά, πως η απονομή του σήματος CE γίνεται εύκολα.

Δεν είναι δυστυχώς πολύ διαφορετική η κατάσταση με το ευρωπαϊκό σήμα European Ecolabel (ένα λουλούδι με τα αστέρια της σημαίας της Ε.Ε.), που υποδηλώνει πως το προϊόν έχει κατασκευαστεί με φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους.

Μια άλλη μεγάλη κατηγορία σήμανσης αφορά τα πλαστικά υλικά που ανακυκλώνονται. Το σήμα σχηματίζεται από τρία μαύρα βέλη, με έναν αριθμό στο κέντρο. Εάν ο αριθμός είναι το 1, τότε αναφερόμαστε σε μπουκάλια PET ή πολυαιθυλενίου, τα οποία χρησιμοποιούνται στις συσκευασίες νερού, αναψυκτικών και ανακυκλώνονται σχετικά εύκολα. Εάν ο αριθμός είναι το 2, τότε αναφέρται στο HDPE (υψηλής περιεκτικότητας πολυαιθυλένιο), το οποίο και συναντάται σε συσκευασίες καθαριστικών, σακούλες απορριμμάτων, χυμούς και είναι επίσης ανακυκλώσιμο πλαστικό υλικό. Οταν ο αριθμός είναι 3 τότε στο προϊόν υπάρχει PVC (πολυβινυλοχλωρίδιο). Καθώς το υλικό αυτό ανακυκλώνεται πιο δύσκολα από άλλα πλαστικά και η καύση του απελευθερώνει τοξικές ουσίες, έχει αντικατασταθεί από το PET στη βιομηχανία τροφίμων. Σήμερα χρησιμοποιείται σε καλώδια και σωληνώσεις. Ο αριθμός 4 αναφέρεται σε πλαστικό χαμηλής περιεκτικότητας σε πολυαιθυλένιο, όπως είναι οι σακούλες τροφίμων και οι πλαστικές σακούλες σούπερ μάρκετ και καταστημάτων. Το 5 συναντάται συνήθως στα καλαμάκια, τα πώματα μπουκαλιών, μπουκάλια από σάλτσες αλλά και ιατρικά σιρόπια. Υποδηλώνει παρουσία πολυπροπυλενίου (ΡΡ), το οποίο ανακυκλώνεται. Ο αριθμός 6 δείχνει παρουσία PS (πολυστυρένιο), υλικό που χρησιμοποιείται σε πλαστικά είδη μιας χρήσης (ποτήρια, πιάτα κ.λπ.), σε θήκες CD-DVD. Το PS ανακυκλώνεται. Ο αριθμός 7 αναφέρεται σε πλαστικά, που δεν κατατάσσονται στις προηγούμενες κατηγορίες.

Υπάρχει πλήθος ακόμα σημάτων. Για ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές που πρέπει να ανακυκλωθούν ξεχωριστά και δεν πρέπει να πέσουν στα κοινά απορρίμματα, γιατί υπάρχει τοξικός κίνδυνος. Για προϊόντα ξυλείας ή χαρτιού, που προέρχονται από δάση, των οποίων η διαχείριση γίνεται με «βιώσιμο» τρόπο. Το ερώτημα είναι εάν η ποσότητα των σημάτων αντιστοιχεί σε ποιότητα ελέγχου ή αποτελούν πράσινη διαφήμιση.

(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 07/11/2015)