Η Θεσσαλονίκη υπό λίγη σκιά

Η Θεσσαλονίκη είναι μία πόλη με πολύ λίγους χώρους πρασίνου. Περίπου 2,2 με 2,7 τετραγωνικά μέτρα αντιστοιχούν σε κάθε κάτοικό της, οπότε τις ημέρες που ο τόπος καίγεται από τις υψηλές θερμοκρασίες θυμίζει το Μαγκρέμπ ή τις αδελφές της πόλεις Αλεξάνδρεια και Βηρυτό. Τι γίνεται όμως με αυτά τα έστω 2,5 τετραγωνικά μέτρα πρασίνου που αντιστοιχούν στον καθένα μας;

Στο Σέιχ Σου, στην περιοχή του Θεάτρου Δάσους, δέντρα υπάρχουν, αλλά η ζέστη είναι από νωρίς το μεσημέρι ανυπόφορη. Τα χόρτα κάτω από τα ασθενικά πεύκα έχουν φτάσει στο μισό μέτρο και είναι πολύ δύσκολο κάποιος να χαρεί τη σκιά των δέντρων τις ώρες που ο ήλιος χτυπά αλύπητα. Η πλατεία του Σέιχ Σου δεν είναι τίποτα άλλο από μία ασφαλτοστρωμένη έκταση για τη στάθμευση αυτοκινήτων, ενώ φιλοξενεί και ένα καθόλου ελκυστικό τις μεσημεριανές ώρες αυτοσχέδιο λούνα παρκ. Αυτό που κάνει τη μεγάλη διαφορά και ανεβάζει κόσμο ντάλα μεσημέρι στο Σέιχ Σου είναι το πάρκο του Ζωολογικού κήπου, που αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς θα μπορούσε να ήταν μεγάλο μέρος της περιοχής και προς τις 40 Εκκλησιές και προς τον Άγιο Παύλο. Η θερμοκρασία είναι αισθητά καλύτερη, η σκιά και η δροσιά άφθονες, η συντήρηση του πάρκου εξαιρετική, αλλά, όπως και να το κάνουμε, ακόμη και ο καλύτερος ζωολογικός κήπος είναι μία φυλακή για τα ζώα, γι’ αυτό και αρκετός κόσμος δεν τον επισκέπτεται.

Το ΑΠΘ προσφέρει στην πόλη μία έκταση πρασίνου που ξεπερνά τα 250 στρέμματα. Ανάμεσα στη Γεωπονική και τη Νομική υπάρχει πυκνή και ψηλή βλάστηση. Μπορεί 100 μέτρα μακριά η θερμοκρασία να φτάνει τους 36 βαθμούς Κελσίου, αλλά στα γρασίδια της Γεωπονικής έχει σχεδόν πάντα δροσιά και πυκνή σκιά. Όμως και πολλή ερημιά. Ο χώρος, που είναι μία πραγματική όαση πρασίνου, δεν έχει κανένα στοιχείο πάρκου ανάπαυσης, ούτε ένα παγκάκι. Για την ερημιά του, ενώ η πόλη λίγο πιο κάτω καίγεται, φαίνεται πως παίζουν κάποιο ρόλο οι φοβίες για τη δήθεν έντονη παραβατικότητα εξαιτίας του πανεπιστημιακού ασύλου και σίγουρα η «αρχιτεκτονική» του ΑΠΘ, καθώς η πανεπιστημιούπολη δίνει την εντύπωση του «φρουρίου» και δεν συνδέεται με το κέντρο της πόλης με κάποια ανοιχτή δίοδο.
Στο Πεδίον του Άρεως το πάρκο απέναντι από το Γ’ Σώμα Στρατού είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στους κάτοικους μιας από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές της Θεσσαλονίκης. Από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ άνθρωποι όλων των ηλικιών το επιλέγουν, για να αποδράσουν από τον καύσωνα. Τα παγκάκια πάντως είναι λίγα, η έκταση που έχει καταλάβει το αναψυκτήριο μεγάλη και πολλοί φέρνουν μαζί τους, από τα σπίτια τους, καρέκλες και τραπέζια. Το σκηνικό θυμίζει κάτι από ευρωπαϊκή πόλη και σε κάνει να σκέφτεσαι πώς θα ήταν η Θεσσαλονίκη, αν υπήρχαν διάσπαρτα και άλλα πάρκα σαν αυτό. Σε κάνει να σκέφτεσαι ακόμη πως θα είναι έγκλημα η μη μετατροπή της έκτασης της ΔΕΘ σε μητροπολιτικό πάρκο. Ακριβώς δίπλα από αυτό το πάρκο-πρότυπο το νέο δημαρχιακό μέγαρο μοιάζει με χαλασμένο κλιματιστικό, που βγάζει μόνο καυτό αέρα.
Το πάρκο της ΧΑΝΘ, συνολικής έκτασης 40 στρεμμάτων, αποτελεί έναν από τους βασικούς πνεύμονες στο κέντρο της πόλης με 12 στρέμματα πρασίνου. Θα μπορούσε να συνδεθεί με τα δύο μεγάλα μουσεία της πόλης και να λειτουργεί ως χώρος αναψυχής για τους επισκέπτες τους, αλλά φαίνεται ότι συμπιέζεται από τα μεγάλα κτίρια και τους μεγάλους δρόμους που το περιβάλλουν. Η δυτική πλευρά του, με πυκνή και ψηλή βλάστηση, θέλγει αρκετό κόσμο, κυρίως στο αναψυκτήριο του Ξαρχάκου αλλά και στα καλοσυντηρημένα δρομάκια γύρω από το Θέατρο Κήπου. Ο κεντρικός άξονας προς το σιντριβάνι -ένα από τα πολλά σήματα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης- έχει ερημώσει μετά το κλείσιμο των αναψυκτηρίων, που προσέλκυαν χιλιάδες κόσμου τις παλιές ζεστές μέρες. Στην πάνω ανατολική πλευρά η παρουσία λίγων εξαρτημένων έχει δώσει την αφορμή σε κάποιους υπερβολικούς να μιλούν για γκέτο, αλλά κάποιο σοβαρό πρόβλημα δεν φαίνεται να υπάρχει -τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της μέρας- πέρα από μία κάπως καχύποπτη ατμόσφαιρα.

Παλιά και νέα πάρκα στη Νέα Παραλία
Τα πάρκα της Νέας Παραλίας, που ανακατασκευάστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’90, αποτελούν ένα καλό καταφύγιο για όσους δεν θέλουν να περνούν τις ζεστές ώρες της ημέρας κλεισμένοι με το κλιματιστικό στα σπίτια τους. Ακόμη και στη 1 το μεσημέρι άνθρωποι από τις γειτονιές της Καλιδοπούλου, της 28ης Οκτωβρίου και της Σχολής Τυφλών κατεβαίνουν στα «παλιά» πάρκα, αρκετοί με ένα βιβλίο στο χέρι, όπου η θερμοκρασία είναι αισθητά μικρότερη απ’ ό,τι στη Β. Όλγας, τα δέντρα ψηλά και οι σκιές τους παχιές. Σε αυτά καταφεύγουν και όσοι τουρίστες επιλέγουν τις «λάθος» ώρες, για να περπατήσουν στο παραλιακό μέτωπο, συχνά και τσιγγάνοι που μετακινούνται προς τα ανατολικά παράλια του νομού και τη Χαλκιδική. Στα συν τους είναι η αρχιτεκτονική επιλογή του πάρκου-χώρου ανάπαυσης, στα μείον η δύσκολη μετακίνηση εξαιτίας των περιφράξεων από το πάρκο της κυκλοφοριακής αγωγής μέχρι τον Όμιλο Φίλων Θαλάσσης. Στα νέα πάρκα, που αποδόθηκαν στους πολίτες τον Οκτώβριο του 2008, η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική, και όταν πιάνουν οι ζέστες, σχεδόν κανένας δεν κυκλοφορεί. Τα γέρικα δέντρα δίνουν σκιά και δροσιά, όμως τα νέα είναι ακόμη πολύ χαμηλά και δεν προστατεύουν τους περιπατητές. Ιδιαίτερα στις ξύλινες κατασκευές από νωρίς το μεσημέρι δεν κυκλοφορεί κανείς, αν και υπάρχει σε πολλά σημεία τεχνητή σκίαση, ίσως γιατί ακόμη δεν λειτουργούν τα αναψυκτήρια, τα οποία ήδη έχουν φθορές. Για τις 250 μέρες του χρόνου, κατά τις οποίες ο καιρός στη Θεσσαλονίκη είναι αίθριος ή απλώς έχει ζέστη, τα νέα πάρκα είναι μία καλή επιλογή. Για τις 70 μέρες κατά τις οποίες η θερμοκρασία ξεπερνά τους 30 βαθμούς Κελσίου είναι επιλογή για όσους θέλουν να πάθουν ηλίαση.

Η πλατεία-πάρκιγκ και η Αριστοτέλους-ταψί
Από όλες τις πλατείες της Θεσσαλονίκης η μόνη που έχει ψηλά και πυκνά δέντρα είναι αυτής της Ελευθερίας. Πέρα από τα δέντρα και την πολύ ωραία ονομασία υπάρχει και ένα πρόβλημα. Δεν είναι πλατεία αλλά ανοιχτός χώρος στάθμευσης, που έχει παραχωρηθεί από το δήμο Θεσσαλονίκης σε ιδιώτη. Αν και στα χρόνια του μεσοπολέμου ήταν η πιο κοσμική -με μέτωπο στη θάλασσα- των Βαλκανίων, εδώ και πολλά χρόνια τη σκιά και τη δροσιά των δέντρων της απολαμβάνουν τα σταθμευμένα αυτοκίνητα. Οι Θεσσαλονικείς δυστυχώς φαίνεται πως έχουν συνηθίσει αυτήν την εικόνα, κανένας από τους κατά καιρούς σωτήρες της πόλης δεν δεσμεύτηκε να γίνει η πλατεία ξανά πλατεία και μόνο οι τουρίστες δείχνουν να απορούν για τα σταθμευμένα αυτοκίνητα αλλά και για τη «θέα» με τα δεμένα πλοία στην α’ προβλήτα του λιμανιού. Για τους πεζούς ακόμη και η διέλευση από την πλατεία Ελευθερίας είναι σχεδόν απαγορευμένη εξαιτίας της κίνησης των αυτοκινήτων. Στον κεντρικό ελεύθερο από αυτοκίνητα άξονα της Θεσσαλονίκης, στην Αριστοτέλους, χώροι πρασίνου υπάρχουν μόνο πάνω από την Εγνατία. Στο πάρκο κάτω από τον Άγιο Δημήτριο ηλικιωμένοι και μετανάστες χαίρονται τα 2,5 τ.μ. πρασίνου που τους αναλογούν για πολλές ώρες της ημέρας. Το ίδιο συμβαίνει και απέναντι από την Αρχαία Αγορά, όπου υπάρχουν ψηλά δέντρα, αν και εδώ ένα τμήμα της σκιάς δροσίζει σταθμευμένα αυτοκίνητα. Το κέντρο της πλατείας της Αρχαίας Αγοράς προσφέρεται μόνο για μία βιαστική διέλευση και είναι εντυπωσιακό πως κανένας δεν σκέφτηκε να υπάρχει σε κάποια σημεία τεχνητή σκίαση. Προς τη βάση του άξονα της Αριστοτέλους οι φοίνικες φέρνουν πράγματι κάτι από Μαγκρέμπ, σκιά παρέχουν μόνο οι ομπρέλες από τις καφετέριες, που, αν και ομοιόμορφες, από ψηλά θυμίζουν την υπαίθρια αγορά φρούτων στα Σκόπια. Στην πλατεία Αριστοτέλους την ελάχιστη σκιά των λίγων δέντρων την έχουν ιδιοποιηθεί οι καφετέριες. Από νωρίς το μεσημέρι έχει τόση ζέστη και ήλιο, που οι παραγωγοί βιομηχανικής ντομάτας, τώρα που έχουν πέσει και οι τιμές, θα μπορούσαν να τις λιάσουν και να τις πουλήσουν σε καλύτερες τιμές.

Υπάρχει ελπίδα, η πρόθεση λείπει
- Στις ευρωπαϊκές πόλεις ο μέσος όρος πρασίνου ανά κάτοικο είναι τα 9 με 10 τ.μ. Το Λονδίνο, το Παρίσι και η Ρώμη βρίσκονται σε αυτό το μέσο όρο. Στο Βερολίνο αντιστοιχούν 13 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο και στη Σόφια 24 τ.μ. Η πόλη του Άμστερνταμ διαθέτει 27 τ.μ. πρασίνου για κάθε κάτοικό της, ενώ η Αθήνα μόνο 2,8 τ.μ. «Μάχη» για την τελευταία θέση δίνουν η Πάτρα (0,77) και το Ελευθέριο Κορδελιό (0,83), που διαθέτει τους λιγότερους χώρους πρασίνου στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης.
- Σύμφωνα με μελέτη φοιτητών του τμήματος Αρχιτεκτονικής της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο στη Θεσσαλονίκη μπορεί να διπλασιαστεί! Για να συμβεί αυτό, πρέπει να μετατραπούν σε αστικά πάρκα η ΔΕΘ και το Γ’ Σώμα Στρατού, η περιοχή των Λαχανόκηπων και τα στρατόπεδα Καρατάσιου, Παύλου Μελά, Παπακυριαζή, Μεγάλου Αλεξάνδρου, Κακιούση και Κόρδα. Η Δυτική Θεσσαλονίκη θα αποκτούσε πράσινα πάρκα έκτασης 1.500 στρεμμάτων, το κέντρο της πόλης 360 στεμμάτων και η Καλαμαριά 420 στρεμμάτων.
- Σύμφωνα με μελέτη του τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ πολλοί από τους λίγους χώρους πρασίνου στη Θεσσαλονίκη είναι πρόχειρα φυτεμένοι, έως και κακώς σχεδιασμένοι και οργανωμένοι, με αποτέλεσμα να μην προσφέρουν αναψυχή και καταφύγιο στους πολίτες. Το σύστημα της ολοκληρωμένης διαχείρισης των ελεύθερων αστικών χώρων αγνοείται ολοκληρωτικά. Η συντήρηση του πρασίνου δεν γίνεται με ορθολογικό και επιστημονικά μελετημένο τρόπο. Οι μεγάλες ζημιές στους χώρους πρασίνου, ιδιαίτερα έπειτα από κρύους χειμώνες, οφείλονται κατά κύριο λόγο στη λάθος επιλογή των ειδών, που κατά κανόνα δεν γίνεται από δασολόγους.
- Σύμφωνα με την ίδια μελέτη: Δεν υπάρχουν διάδρομοι που να συνδέουν τους χώρους πρασίνου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ή στους άλλους δήμους.Δεν υπάρχει σύνδεση της πόλης με το περιαστικό δάσος. Αν υπήρχε, θα εξασφάλιζε την καλύτερη ανανέωση του αέρα και τη μείωση των θερμοκρασιακών διακυμάνσεων.

Πηγή makthes.gr