Η σύγχρονη εποχή του πετρελαίου ξεκίνησε το 1969, όταν ο 29χρονος Καντάφι άρπαξε την εξουσία στη Λιβύη. Ένα χρόνο μετά, χρησιμοποίησε απειλές για μείωση της παραγωγής και εθνικοποίηση ώστε να δεχτούν οι δυτικές πετρελαϊκές νέους όρους. Κατά την υπογραφή των νέων συμβολαίων, ένας από τους δυτικούς διαπραγματευτές παρατήρησε: «Όποιος οδηγεί αυτοκίνητο, φορτηγό ή τρακτέρ στη Δύση θα επηρεαστεί από αυτό». Είχε περισσότερο δίκιο από όσο θα φανταζόταν.
Στηριζόμενος από την αυξανόμενη ζήτηση για πετρέλαιο και την σφιχτή αγορά, ο Καντάφι ξεκίνησε τις δραματικές αλλαγές που ξέσπασαν και στον υπόλοιπο κόσμο με την κρίση του 1973, θέτοντας το πετρέλαιο στο επίκεντρο της διεθνούς πολιτικής. Σήμερα, η τιμή του αργού, συνυπολογίζοντας τον πληθωρισμό, είναι δεκαπλάσια σε σχέση με την εποχή πριν αναλάβει την ηγεσία ο Καντάφι, κάτι αδιανόητο τότε.
Χρειάστηκαν 42 χρόνια για να τελειώσει η τυραννία του Καντάφι, αλλά με μια δόση συμμετρίας, η στιγμή ήρθε όταν ο πετρελαϊκός κλάδος αντιμετωπίζει και πάλι μια εποχή αλλαγής. Αυτή σχηματίζεται από την «παγκοσμιοποίηση της ενεργειακής ζήτησης», καθώς η Μέση Ανατολή στρέφεται προς την Ασία ως αγορά, αλλά και από την τεχνολογική πρόοδο. Θα είναι όμως και μια εποχή που η υπεροχή του πετρελαίου στις μεταφορές θα αμφισβητηθεί.
Η πιο σημαντική αλλαγή ανάμεσα στις δύο εποχές είναι η αυξανόμενη κατανάλωση στις αναδυόμενες αγορές, δηλαδή στην Κίνα, την Ινδία, αλλά και την ίδια τη Μέση Ανατολή. Έως το 2000 η περισσότερη κατανάλωση αφορούσε τις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά σύντομα το ποσοστό τους θα περιοριστεί σε λιγότερο από το 50%. Η αυξημένη ζήτηση από τις αναδυόμενες αγορές, μαζί με τις διαταραχές της προσφοράς, έδωσαν το έναυσμα για τις σημαντικές αυξήσεις που έλαβαν χώρα το 2004.
Μια βασική πρόκληση για το πετρέλαιο είναι να καλύψει την ζήτηση αυτή, καθώς τα εισοδήματα αυξάνονται στις αναπτυσσόμενες χώρες και ο κόσμος αρχίζει να οδηγεί. Το 2001, πουλήθηκαν στις ΗΠΑ 17 εκατ. νέα αυτοκίνητα και λιγότερα από 2 εκατ. στην Κίνα. Το 2010 η κατάσταση έχει αντιστραφεί: 17 εκατ. πουλήθηκαν στην Κίνα και 10 εκατ. στις ΗΠΑ. Αυτό μεταφράζεται σε πολύ μεγαλύτερη ζήτηση για πετρέλαιο και τίθεται το ερώτημα αν η Κίνα θα αναλάβει δράση για την εξασφάλιση της παροχής.
Η εικόνα είναι πολύ διαφορετική στον ανεπτυγμένο κόσμο. Για αρκετά χρόνια, κυριάρχησε η συζήτηση για την κορύφωση της παραγωγής ( Peak oil). Φαίνεται πως οι ανεπτυγμένες οικονομίες έφτασαν το σημείο αυτό, αλλά περισσότερο όσον αφορά την κορύφωση της ζήτησης, όχι της παραγωγής. Οι γηράσκοντες πληθυσμοί, η μείωση των ιδιοκτητών αυτοκινήτων, τα υβριδικά και η αυξημένη απόδοση των κινητήρων διαβρώνουν την ζήτηση. Η κατανάλωση στις χώρες αυτές θα παραμείνει σταθερή ή θα μειωθεί στο εξής.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι στη νέα εποχή; Αφορούν και πάλι τη Μέση Ανατολή. Φέτος, οι περιφερειακές αναταράξεις ανέτρεψαν σε ένα βαθμό την στρατηγική ισορροπία, κάτι που θα έχει σοβαρές συνέπειες για την σταθερότητα της περιοχής, καθώς και για την ενεργειακή ασφάλεια και το πετρέλαιο διεθνώς.
Για πρώτη φορά εδώ και έναν αιώνα υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις για το πετρέλαιο στον τομέα των μεταφορών. Αν οι ανταγωνιστικές τάσεις επιτύχουν, τότε θα διαφοροποιήσουν τον κλάδο από την συνολική εξάρτηση που έχει σήμερα από το πετρέλαιο. Η αιθανόλη αντιστοιχεί πλέον στο 10% των καυσίμων στις ΗΠΑ, ενώ η χρήση του ηλεκτρισμού είναι κάτι ακόμα πιο ριζοσπαστικό. Τα υβριδικά αποτέλεσαν την αρχή και τώρα, με ισχυρή κρατική στήριξη, τα ηλεκτρικά οχήματα αρχίζουν να κυκλοφορούν. Η ενεργειακή ασφάλεια και η κλιματική αλλαγή συμπίπτουν στις πολιτικές αυτές, όπως και η ανταγωνιστικότητα. Για την Κίνα, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν αποτελούν μονάχα ένα τρόπο απεξάρτησης από το εισαγόμενο πετρέλαιο. Παρέχουν επίσης έναν τρόπο στους Κινέζους κατασκευαστές να παρακάμψουν τις δυτικές αυτοκινητοβιομηχανίες και να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Οι πρωτοβουλίες αυτού του είδους πάντως δεν έχουν εξασφαλισμένη την επιτυχία. Υπάρχει μια αντίδραση ενάντια στην αιθανόλη και το βιοντίζελ, καθώς τα βιοκαύσιμα δεύτερης γενιάς δεν έχουν εμφανιστεί ακόμα. Όσον αφορά τα ηλεκτρικά οχήματα, οι πιθανότητες να κυκλοφορήσουν ευρέως θα ξεκαθαριστούν αφού περάσει μια δεκαετία τουλάχιστον. Ακόμα και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, μόλις το 10% του στόλου θα είναι ηλεκτρικά οχήματα το 2020.
Το πετρέλαιο έχει ακόμα αρκετά ψωμιά. Η εποχή του φθηνού πετρελαίου έχει τελειώσει, αλλά η διάδοχη κατάσταση καλύπτεται από τη νέα παραγωγή. Η Βραζιλία βρήκε τον τρόπο να εντοπίσει και να παράγει αργό από τα βαθιά κοιτάσματα που διαθέτει στις ακτές της, κάτι που πέντε χρόνια πριν ήταν αδύνατο. Στα επόμενα δέκα χρόνια, η Βραζιλία μπορεί να παράγει το διπλάσιο πετρέλαιο από ότι η Βενεζουέλα, που είναι και η παραδοσιακή παραγωγός της Νότιας Αμερικής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι καναδικές πετρελαϊκές άμμοι άρχισαν να αξιοποιούνται εμπορικά και αποτελούν πλέον τις μεγαλύτερες εισαγωγές των ΗΠΑ. Συνολικά, το ένα τέταρτο των αμερικανικών εισαγωγών μεταφέρονται μέσω αγωγού από τον Καναδά, παρά από δεξαμενόπλοια.
Η ίδια τεχνολογία που οδήγησε στο μη συμβατικό αέριο, δηλαδή η υδραυλική διάσπαση και η οριζόντια εξόρυξη, εφαρμόζεται τώρα στο πετρέλαιο, αυξάνοντας τους όγκους παραγωγής. Το πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι η αμερικανική παραγωγή θα αυξηθεί, ενώ η κατανάλωση θα μειωθεί. Παράλληλα, οι μέθοδοι αυτές επεκτείνονται και σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπως η Κίνα και η Μέση Ανατολή.
Η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο αναμένεται να αυξηθεί κατά 20% στα επόμενα 20 χρόνια. Η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία θα εξακολουθήσουν να είναι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί και η Μέση Ανατολή εξακολουθεί να διαθέτει το 60% των παγκόσμιων αποθεμάτων αργού. Όπως πάντα, οι κίνδυνοι και οι διαταραχές είναι έμφυτες, αλλά οι εξελίξεις υπόσχονται να αλλάξουν όχι μόνο την ισορροπία ζήτησης-προσφοράς, αλλά και τη στρατηγική ισορροπία. Για αυτό μπορούμε για άλλη μια φορά να μιλήσουμε για μια νέα εποχή στο πετρέλαιο: Αυτή τη φορά, όποιος οδηγεί πρόκειται να επηρεαστεί και όχι μόνο στη Δύση.
Πηγή:Financial Times
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου