Επαναπροσδιορίζοντας την Βιώσιμη Ανάπτυξη

Tου David Griggs

Ο Αλβέρτος Αϊνστάιν είπε κάποτε πως αν είχε μια ώρα να βρει την λύση σε ένα πρόβλημα από το οποίο κρινόταν η ίδια η ζωή του, θα αφιέρωνε τα 55 πρώτα λεπτά στο να το προσδιορίσει. Από την στιγμή που θα είχε κατανοήσει ακριβώς ποιο είναι το πρόβλημα, θα μπορούσε να δώσει την απάντηση σε λιγότερο από 5 λεπτά.

Πράγματι, η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει σήμερα ένα πρόβλημα ζωής ή θανάτου:πώς θα παράσχει επαρκή τροφή και αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο σε έναν παγκόσμιο πληθυσμό που αναμένεται να έχει υπερβεί τα 9 δις ως το 2050, χωρίς να πλήξει ανεπανόρθωτα τα συστήματα υποστήριξης της ζωής του πλανήτη;Για να βρούμε την λύση, θα χρειαστεί πρώτα να κατανοήσουμε όλες τις πτυχές του προβλήματος.

Οι άνθρωποι είναι εις θέση να αλλοιώνουν ριζικά τα οικοσυστήματα της Γης. Παρενοχλώντας τους κύκλους του άνθρακα, του αζώτου, του νερού και του φωσφόρου, η ανθρώπινη δραστηριότητα αλλάζει την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς, τα υδάτινα ρεύματα, τα δάση και τους παγετώνες και μειώνει την βιοποικιλότητα. Μάλιστα, η επίδραση του ανθρώπου στα οικοσυστήματα του πλανήτη έχει γίνει τους τελευταίους αιώνες τόσο έκδηλη, που πολλοί επιστήμονες θεωρούν πως ο πλανήτης έχει πλέον εισέρθει σε μια νέα γεωλογική περίοδο, την «ανθρωπόκαινο».

Ενώ όμως οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας γίνονται ολοένα και πιο έκδηλες, το ίδιο συμβαίνει και με την ευθύνη της ανθρωπότητας να τις ελέγξει. Πέρσι στην σύνοδο του ΟΗΕ για την Γη στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, οι ηγέτες ολόκληρου του κόσμου συμφώνησαν να καθορίσουν μια νέα δέσμη στόχων για την βιώσιμη ανάπτυξη (SDG) που θα αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την οικονομική δραστηριότητα ώστε αυτή να γίνει συμβατή με την εξασφάλιση των συστημάτων υποστήριξης της ζωής του πλανήτη. Ευκολότερο να το λέει κανείς, παρά να το κάνει. Εν πάση περιπτώσει, από πού να ξεκινήσουμε;

Εδώ και τρεις σχεδόν δεκαετίες, η βιώσιμη ανάπτυξη έχει προσδιοριστεί ως η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος διασφαλίζοντας την ικανότητα των επερχόμενων γενεών να ικανοποιούν και τις δικές τους. Οι σχετικές πολιτικές δέχτηκαν το αξίωμα πως οφείλουν να στηρίζονται σε τρεις ισότιμους πυλώνες: την οικονομία,την κοινωνία και το περιβάλλον.

Αλλά αυτή η οπτική έχει πια ξεπεραστεί. Σύμφωνα με το προσχέδιο της έκθεσης για την κλιματική αλλαγή του «ερευνητικού προγράμματος των Ηνωμένων Πολιτειών για την παγκόσμια αλλαγή» (USGCRP), που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα, ορισμένα καιρικά φαινόμενα έχουν γίνει πολύ συχνότερα και εντονότερα τα τελευταία χρόνια. Μόνο το 2012,το πάχος των πάγων του Αρκτικού Ωκεανού έφτασαν σε νέο ιστορικό χαμηλό κι έλειωσαν τελείως σε μια έκταση μεγαλύτερη από τις ΗΠΑ· η Αυστραλία -και άλλες περιοχές- επλήγησαν από πρωτοφανείς καύσωνες· η Κίνα και η Ιαπωνία γνώρισαν άνευ προηγουμένου πλημμύρες· και το Ηνωμένο Βασίλειο γνώρισε τις περισσότερες βροχοπτώσεις εδώ και πολλά χρόνια. Κι όμως, η παγκόσμια αντίδραση στο φαινόμενο εξακολουθεί να εκκρεμεί.

Χρειάζεται νέα προσέγγιση. Αντί για ξεχωριστούς πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης, θα πρέπει να αντιληφθούμε την οικονομία ως υποτελή στην κοινωνία, που με την σειρά της οφείλει να λειτουργεί σεβόμενη το φυσικό περιβάλλον. Σύμφωνα με αυτή την θεώρηση, η βιώσιμη ανάπτυξη γίνεται «η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος προστατεύοντας τα συστήματα υποστήριξης της ζωής του πλανήτη από τα οποία εξαρτάται η ευζωία των επερχόμενων γενεών». Στο κάτω-κάτω δεν μπορεί να υπάρξει υγιής και αποδοτική ζωή χωρίς έναν υγιή και ζωντανό πλανήτη.

Εν τω μεταξύ έχει αρχίσει για τα καλά η διαδικασία εκπόνησης τωνSDG,που αναμένεται να έχουν προσδιοριστεί ως το 2015. Πριν μερικές εβδομάδες, εκπρόσωποι από 69 χώρες συναντήθηκαν για το θέμα αυτό στα Ηνωμένα Έθνη στην Νέα Υόρκη, ενώ μια ομάδα εμπειρογνωμόνων αναμένεται να συνεχίσει την σχετική εργασία σε λίγες μέρες. Οι SDG πρέπει να είναι μετρήσιμοι και εφικτοί· να χρειάζονται υπερεθνικές συνεργασίες και να εμπνέουν αλλαγή συμπεριφορών παντού και σε όλους, τοπικές αρχές, επιχειρήσεις, κοινωνία των πολιτών και άτομα.Χρειάζεται να είναι πανανθρώπινοι και να βασίζονται σε κοινές αξίες κι επιστημονικά πορίσματα.

Πριν λίγες μέρες, οι συνεργάτες μου κι εγώ δημοσιεύσαμε μια έκθεση υπό τον τίτλο « SDG για τους ανθρώπους και τον πλανήτη», στην οποία υπογραμμίζουμε τι θα απαιτήσει αυτό το εγχείρημα. Προσδιορίζουμε έξι τομείς παρέμβασης για την πλανητική βιώσιμη ανάπτυξη:

• Ζωή και ενδιαιτήματα,
• Διατροφική ασφάλεια,
• Υδατική βιωσιμότητα,
• Καθαρή ενέργεια,
• Υγιή οικοσυστήματα και
• Χρηστή διακυβέρνηση.

Το επόμενο βήμα είναι να προσδιορίσουμε μετρήσιμους στόχους, π.χ. για την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων των παραγκουπόλεων ή για την μείωση της αποψίλωσης των δασών.Η αυθεντική βελτίωση σε οποιονδήποτε από τους έξι παραπάνω τομείς θα απαιτήσει επεξεργασμένη στρατηγική και πολιτικές που θα καλύπτουν την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική σφαίρα.

Η εξάλειψη της φτώχειας π.χ. συνεπάγεται την παροχή σε όλους τροφής, νερού, ενέργειας και πρόσβασης σε επικερδή απασχόληση. Αλλά η παροχή ενέργειας χρειάζεται να πάψουν τα κράτη να επιδοτούν τα ορυκτά καύσιμα και την μη βιώσιμη γεωργία. Παρομοίως, η παροχή διατροφικής ασφάλειας δεν είναι δυνατή χωρίς συστήματα και διαδικασίες αγροτικής παραγωγής που δεν υποστηρίζουν απλά τους αγρότες στο να παράγουν επαρκή τρόφιμα για τις διατροφικές ανάγκες των ανθρώπων, αλλά προστατεύουν επίσης τους φυσικούς πόρους π.χ. από την διάβρωση, και δεν χρειάζονται τόσο πολλά αζωτούχα και φωσφορικά λιπάσματα.

Οι «αναπτυξιακοί στόχοι της χιλιετίας» (MDG) που αναμένεται να εκπνεύσουν το 2015, πέτυχαν διότι οδήγησαν τους διεθνείς πόρους και τις χρηματοδοτήσεις στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων σχετικών με την φτώχεια. Οι SDG οφείλουν να πάνε ακόμα καλύτερα. Όπως θα 'λεγε και ο Αϊνστάιν, πολλές ζωές εξαρτώνται από αυτό.

Ο David Griggs είναι περιβαλλοντολόγος.

(από www.ppol.gr)