Τι είναι ένας υγρότοπος; Μην βιαστείτε να απαντήσετε, γιατί στην Ελλάδα και ειδικά στην περιοχή της Αττικής είναι συνήθως μια ανοικτή χωματερή, ένας χώρος απόθεσης μπάζων, μια «αδέσποτη» περιοχή κατάλληλη για καταπατήσεις... Δεν είναι λίγοι οι υγρότοποι της αττικής γης που θάφτηκαν τελείως και εξαφανίστηκαν, όπως τα καμένα δάση. Βεβαίως υγρότοπος είναι κάτι τελείως διαφορετικό, είναι μια περιοχή που κατακλύζεται από νερό (στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό ή αλμυρό) ή που διαθέτει υγρό υπόστρωμα, ακόμα και αν δεν καλύπτεται από νερό.
Η σημασία τους για το οικοσύστημα είναι τεράστια, ενώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν και πολύτιμες ανάσες ζωής για τα εκατομμύρια στοιβαγμένους κατοίκους της πρωτεύουσας. Ετσι, θα έπρεπε να χαίρουν προστασίας. Αντί γι’ αυτό οι υγρότοποι της Αττικής -με εξαίρεση τον Σχινιά- παρέμειναν όχι απλά απροστάτευτοι, αλλά ούτε καν καταγεγραμμένοι!
Ποτέ δεν είναι αργά, αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση από την κυβέρνηση και τους αρμόδιους φορείς. Γιατί επιστημονική υποδομή, για μια ανάλογη πρωτοβουλία από το υπουργείο Περιβάλλοντος, υπάρχει.
Ηδη η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εσωτερικών Υδάτων του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) κατέθεσε πρόταση οριοθέτησης 72 υγροτόπων και ρεμάτων της Αττικής, με σκοπό την προστασία και αποκατάστασή τους. Δεν ήταν κάτι απλό. Οι ερευνητές χρειάστηκε να ψάξουν για να ανακαλύψουν τον «κρυμμένο θησαυρό» των υγροτόπων, τα καταπατημένα όριά τους.
Τι θα προσφέρει όμως η οριοθέτηση; «Κατ’ αρχήν υγρότοποι που δεν είναι οριοθετημένοι είναι σαν να μην υπάρχουν, η διοίκηση τυπικά δεν γνωρίζει την ύπαρξή τους και δεν είναι υποχρεωμένη να τους λαμβάνει υπόψη στον σχεδιασμό», τονίζει στην «Κ» η κ. Μαλαμώ Κορμπέτη, υπεύθυνη εκστρατειών της Ορνιθολογικής. Αλλά βεβαίως η οριοθέτηση είναι το πρώτο βήμα για την αναγνώριση της αξίας των υγροτόπων. «Πρόκειται για περιοχές εξαιρετικά πολύτιμες για τη βιοποικιλότητα. Ειδικά στην Αττική αποτελούν τα τελευταία καταφύγια της άγριας ζωής, τόσο για την ορνιθοπανίδα όσο και για άλλα είδη. Επίσης, το δίκτυο μικρών υγρότοπων της Αττικής αποτελεί και βάση ανεφοδιασμού για τα μεταναστευτικά πουλιά, πολύτιμο σκαλοπάτι στη διεθνή πορεία τους. Ακόμη, αποτελούν φυσική ασπίδα προστασίας απέναντι σε πλημμυρικά φαινόμενα, καθώς και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με την απορρόφηση μιας πιθανής ανόδου της στάθμης της θάλασσας», σημειώνει η κ. Κορμπέτη.
Επιπλέον, οι υγρότοποι, ειδικά σε μια περιοχή σαν την Αττική που συγκεντρώνει εκατομμύρια κατοίκους και πυκνή δόμηση, προσφέρουν ελεύθερους χώρους αναψυχής. «Είναι από τους ελάχιστους ελεύθερους χώρους όπου μπορούμε να έρθουμε ακόμα σε επαφή με τη φύση, να παρατηρήσουμε πουλιά, να δούμε είδη της άγριας ζωής, να δώσουμε περιβαλλοντική εκπαίδευση και αναψυχή στα παιδιά» λέει η κ. Ελίνα Σαράντου, από την Ορνιθολογική Εταιρεία.
Οι περισσότεροι όμως υγρότοποι στην Αττική είναι ιδιαίτερα υποβαθμισμένοι, βρώμικοι και μπαζωμένοι, ενώ σε πολλούς τα όρια έχουν χαθεί. Τουλάχιστον τέσσερις έχουν εξαφανισθεί πλήρως. Η απουσία ειδικού καθεστώτος προστασίας, η λογική ότι η ανάπτυξη σημαίνει... μπετόν και η ατυχία πολλών υγρότοπων να βρίσκονται κοντά στην Αθήνα και ακόμα κοντύτερα στη θάλασσα, είχε ως αποτέλεσμα να αντιμετωπιστούν ως «φιλέτα» οικοπεδοποίησης και να λεηλατηθούν.
Το αποτέλεσμα ήταν, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ορνιθολογικής, κάποιοι από αυτούς να χάσουν μεγάλο μέρος της έκτασής τους, όπως ο υγρότοπος της Λούτσας και ο υγρότοπος Ασωπού και Σκάλας Ωρωπού που περιορίστηκε στο μισό. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι ο Ασωπός λειτουργούσε για 40 χρόνια ως αγωγός αποβλήτων μετέτρεψε τον υγρότοπο σε τοξικό ναρκοπέδιο.
Απαραίτητα τα μέτρα προστασίας
«Στο παρελθόν έχει γίνει σειρά προτάσεων για την προστασία των υγρότοπων της Αττικής και έχουν καταβληθεί προσπάθειες για την αποτροπή επεμβάσεων υποβάθμισής τους. Σήμερα είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη απογραφή υγρότοπων και ρεμάτων ως αποθέματα βιοποικιλότητας και να προχωρήσουμε σε μια τεκμηριωμένη πρόταση για την άμεση οριοθέτησή τους», αναφέρει ο Θάνος Καστρίτης, επιστημονικός συντονιστής τομέα διατήρησης της Ορνιθολογικής.
Απαραίτητα μέτρα για την προστασία των υγρότοπων, πέρα από την οριοθέτησή τους, είναι η άμεση ένταξή τους σε ένα ειδικό καθεστώς προστασίας, η απομάκρυνση των μπάζων και των απορριμμάτων, οι καθαρισμοί, η παρακολούθηση της ορνιθοπανίδας και της υπόλοιπης άγριας ζωής που φιλοξενούν και η ενημέρωση του κοινού.
Παρά τη μεγάλη υποβάθμιση, η φύση αντιστέκεται. Οι υγρότοποι της Αττικής παραμένουν πολύτιμα οικοσυστήματα. Φιλοξενούν μια μεγάλη ποικιλία ειδών πουλιών, ορισμένα σημαντικά σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, όπως η βαλτόπαπια και ο μαυροκέφαλος γλάρος, καθώς και είδη σπάνιων ενδημικών ψαριών, όπως το αττικόψαρο.
Κάποιοι υγρότοποι είναι στενά συνδεδεμένοι με την ελληνική ιστορία (Σχινιάς) και φιλοξενούν σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους όπως ο Ναός της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα και ο Ναός της Ισιδος στην Μπρέξιζα.
Σήμερα είναι απαραίτητο να σταματήσουν άμεσα ενέργειες που απειλούν με καταστροφή υγρότοπους. Οι ερευνητές της Ορνιθολογικής υπογραμμίζουν την περίπτωση της Βραυρώνας, όπου τα σχέδια διαπλάτυνσης και εκβάθυνσης του ποταμού Ερασίνου και ο εγκιβωτισμός του με συρματοκιβώτια πρόκειται να καταλάβουν τα 2/3 του υγρότοπου! Πρόκειται για ένα έργο ξεπερασμένης λογικής και τεχνικής. Ηδη η Ορνιθολογική Εταιρεία έχει προσφύγει στις υπηρεσίες της Ε.Ε., η οποία έχει αποστείλει στη διοίκηση επιστολή με την οποία ζητεί πληροφορίες για το συγκεκριμένο έργο.
Αγρια καταπάτηση στο Βουρκάρι
Την ύστατη ώρα παρενέβησαν οι αρμόδιες υπηρεσίες για τη σωτηρία του υγρότοπου στο Βουρκάρι Μεγάρων, δημιουργώντας μια μικρή αισιοδοξία για το μέλλον. Το Βουρκάρι είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση υγρότοπος της Δ. Αττικής, με παρουσία περισσότερων από 150 ειδών πουλιών, όπως ο ποταμοσφυριχτής, αλλά και ο μελανοκέφαλος γλάρος (κινδυνεύον είδος για την Ελλάδα).
Και όμως, το Βουρκάρι όχι μόνο δεν προστατεύεται από κάποιο ειδικό καθεστώς (Natura 2000, Ζώνη Ειδικής Προστασίας κ.λπ.), αλλά η γύρω περιοχή του είχε καθοριστεί -μέχρι το 2001- ως ζώνη εγκατάστασης βιομηχανικών μονάδων μέσης όχλησης! Το αποτέλεσμα; Περικύκλωση του υγρότοπου από βιομηχανίες και άγρια καταπάτησή του.
Εκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, η οποία προκλήθηκε από καταγγελία μη κυβερνητικής οργάνωσης (και αφού είχε γίνει θετική παρέμβαση και των επιθεωρητών περιβάλλοντος) «διαπίστωσε σωρεία παρεμβάσεων στην περιοχή, όπως ανέγερση κτισμάτων και κατασκευή δρόμου στο μέσο του υγρότοπου, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της έκτασής του από 5 τετραγωνικά χιλιόμετρα σε 0,9 τ. χλμ. και σοβαρή υποβάθμιση της ποιότητας του νερού»!
Το αποτέλεσμα της παρέμβασης του Συνηγόρου ήταν να συμπεριλάβει το πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ (τον Απρίλιο του 2009) στο σχέδιο νόμου για το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (που είχε δοθεί σε δημόσια διαβούλευση) ειδικούς όρους προστασίας για τον υγροβιότοπο και επανακαθορισμό των ορίων του με περιορισμό της όμορης βιομηχανικής περιοχής.
Βεβαίως, αυτή η διαδικασία δεν ολοκληρώθηκε. Πιο άμεσα αποτελέσματα θα έχει η απόφαση του τωρινού υπουργείου Περιβάλλοντος, τον Αύγουστο 2010, να αναστείλει την έκδοση οικοδομικών αδειών και την έγκριση εργασιών στην περιοχή Βουρκαρίου για εννέα μήνες.
Βεβαίως, δεν αρκούν τα έκτακτα μέτρα. Αυτό που απαιτείται είναι να ενταχθούν τα όρια όλων των υγροτόπων και οι κανόνες προστασίας τους στο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή", 30/10/2010)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου