Μετά τον Λιγνίτη τι;

Του Δημήτρη Κουρέτα*

Πριν από λίγο καιρό διεξήχθη στο περιφερειακό συμβούλιο Θεσσαλίας συζήτηση για την πιθανή χρήση του λιγνίτη της Ελασσόνας για παραγωγή ενέργειας. Ολες σχεδόν οι παρατάξεις με μικρές διαφοροποιήσεις είπαν όχι στον λιγνίτη. Ωραία. Και τώρα;

Ξέρετε με τι μοιάζει αυτό. Μοιάζει με αυτό που έκανε η αμόρφωτη γιαγιά μου, η οποία δεν ξεστόμιζε τη λέξη καρκίνος και έλεγε η παλιαρρώστια. Βέβαια ακόμη στις ειδήσεις αποκαλούν τον καρκίνο επάρατο νόσο. Η δεισιδαιμονία σε όλο της το μεγαλείο. Και είμαι επίσης σίγουρος ότι μετά τις ειδήσεις η παρουσιάστρια πηγαίνοντας στο σπίτι θα πλακώσει τα σουβλάκια, τις πίτσες και τους μπακλαβάδες, έτσι για να ξορκίσει τον καρκίνο.

2014. Δεν είμαστε και πολύ μακριά στην Ελλάδα από τέτοιες καταστάσεις. Ολοι είπαν ότι τι κακός που είναι ο λιγνίτης, θα μας καταστρέψει, θα καταστρέψει τα ΠΟΠ τυριά και θα πάθουμε καρκίνο (αυτό ήταν το πιο ωραίο). Μόνο που τον καρκίνο δεν τον παθαίνουμε, τον προκαλούμε εμείς με τον τρόπο ζωής μας.

Η συνέχεια; Πότε θα συζητήσουμε σε αυτό το αγροτικό οικόπεδο που λέγεται Θεσσαλία για τους εναλλακτικούς τρόπους παραγωγής ενέργειας; Πότε θα γίνει μια τέτοια συζήτηση στο περιφερειακό συμβούλιο; Οταν θα είναι αργά; Γιατί είμαι σίγουρος ότι πολύ σύντομα θα έλθει κάποιος και θα πει: «Ωραία, δεν θέλετε τα φωτοβολταϊκά, δεν θέλετε τον λιγνίτη, δεν θέλετε το πετρέλαιο γιατί είναι ακριβό. Πείτε μου τι θέλετε. Και τότε πολύ φοβάμαι ότι θα είμαστε ανέτοιμοι όπως τώρα για το τι μοντέλο εναλλακτικών πηγών ενέργειας έχουμε να προτείνουμε για να συνεχίσουμε να ζούμε σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο που λέγεται Θεσσαλία.

Οποιαδήποτε τεχνολογική πρόοδος δεν μπορεί να είναι ξεκομμένη από τη συζήτηση για το περιβάλλον που ζούμε.

Η επιστήμη, βέβαια, λειτουργεί σαν μια τεράστια βιομηχανία παραγωγής γνώσεων, αλλά και λύσεων στα προβλήματα της ανθρωπότητας, και κάτι τέτοιο δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση. Αρκετές φορές, όμως, βρίσκεται τόσο αποκομμένη από τις ανάγκες της κοινωνίας, ώστε η κοινωνία -εμείς όλοι δηλαδή- να μη βλέπει να ωφελείται από τις ιδέες και τα προϊόντα που η επιστήμη παράγει. Αλλες φορές, πάλι, είναι οι πολιτικοί που δεν κατανοούν τις αλλαγές που η επιστήμη επιφέρει (κάτι πολύ συχνό ειδικά στην πατρίδα μας), αλλά επιμένουν σε παρωχημένες και ζημιογόνες πρακτικές. Θέλοντας να κλείσουν αυτό το χάσμα, οι σημαντικότεροι μηχανικοί (όλων των επιστημονικών κλάδων) του κόσμου συναντήθηκαν στη Βοστώνη σ’ ένα συνέδριο που διοργάνωσε το περιοδικό Science σε συνεργασία με την Αμερικανική Ακαδημία Μηχανικής. Το συνέδριο προσδιόρισε τις 14 σημαντικότερες προκλήσεις για την επιστήμη, των οποίων οι λύσεις -διά της έρευνας- θα μπορούσαν να βελτιώσουν θεαματικά τη ζωή μας. Σύμφωνα με άρθρο των Financial Times, το εύρος των στόχων αυτών κυμαίνεται από την κατασκευή αποτελεσματικότερων φαρμάκων ώς την παραγωγή οικονομικής αλλά και «καθαρής» ηλιακής ενέργειας.

Ο πρώτος και κύριος στόχος που αναδείχθηκε από τις συζητήσεις αφορά τη βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη διά της προστασίας του περιβάλλοντος. Δύο ακόμα στόχοι από τους 14 αφορούν την ηλιακή ενέργεια. Εμμέσως στην πρώτη περίπτωση, μέσω της πυρηνικής σύντηξης που προσπαθεί να προσομοιώσει τη διαδικασία παραγωγής ενέργειας, όπως αυτή συμβαίνει στην επιφάνεια του ήλιου, και άμεσα στη δεύτερη περίπτωση μέσω της ανάπτυξης τεχνολογίας για την αποτελεσματική συλλογή της ηλιακής ενέργειας που φτάνει στη Γη. «Χρειάζεται να αναπτύξουμε τεχνολογίες που θα μας επιτρέπουν να εκμεταλλευόμαστε μόλις το 1/10.000 του ηλιακού φωτός που φτάνει στη Γη για να καλύψουμε το 100% των αναγκών όλης της ανθρωπότητας στον πλανήτη» είπε στη συνάντηση ο Ray Kurzweil. Κάτι τέτοιο φαίνεται πως μπορεί να γίνει εφικτό με τη δημιουργία νέων φωτοβολταϊκών συλλεκτών ηλιακής ενέργειας, αλλά και νέων κυψελών αποθήκευσής της που θα προκύψουν από τις εφαρμογές της νανοτεχνολογίας και θα οδηγήσουν σε ένα αποκεντρωμένο μοντέλο παραγωγής και διάθεσής της.

Για το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα μέχρι στιγμής, την υπερθέρμανση του πλανήτη, η λύση που φαίνεται να προκρίνουν οι επιστήμονες ως αποτελεσματικότερη είναι η αποθήκευση κάτω από το έδαφος των ρύπων που προκύπτουν από την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να επαναρυθμιστεί ο φυσικός του κύκλος. Λιγότερο γνωστό στο ευρύ κοινό παραμένει το τεράστιο πρόβλημα που δημιουργείται από την επίδραση των δραστηριοτήτων μας στον φυσικό κύκλο του αζώτου στον πλανήτη. «Στην προσπάθειά μας να καταστήσουμε πιο γόνιμα τα εδάφη του πλανήτη, τα εμπλουτίζουμε με μέταλλα που υπεραυξάνουν τη βιολογική παραγωγή αζώτου που απελευθερώνεται από τα εδάφη στην ατμόσφαιρα του πλανήτη» εξήγησε ο Robert Socolow, καθηγητής του Πρίνστον.

Δεν λέω να γίνουμε πρωτοπόροι, αλλά είναι τόσο δύσκολο να ξεκινήσουμε να συζητάμε στην Ελλάδα για το μέλλον αυτού του τόπου; Πώς θα μας φαινόταν αν του χρόνου γινόταν εισαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Αλβανία ή Βουλγαρία που θα παραγόταν από πυρηνική τεχνολογία; Γιατί προς τα εκεί πάμε αφού από δεξιά μέχρι αριστερά αρκούνται στην εύκολη και ανεύθυνη άρνηση. Χωρίς θέσεις.

* Ο κ. Δημήτρης Κουρέτας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

(από την εφημερίδα "Καθημερινή')